روکسولیتینیب فسفات

پلی سیتمی ورا (PV) یک اختلال خونی نادر و مزمن است که با تولید بیش از حد گلبول‌های قرمز خون در مغز استخوان مشخص می‌شود. این بیماری در دسته نئوپلاسم‌های میلوپرولیفراتیو قرار می‌گیرد، گروهی از شرایط که شامل تکثیر غیر طبیعی سلول‌های خونی است. در PV، نه تنها گلبول‌های قرمز خون بیش از حد تولید می‌شود، بلکه افزایش گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها نیز وجود دارد.

ویژگی‌های کلیدی پلی سیتمی ورا عبارتند از:

1. افزایش تعداد گلبول‌های قرمز خون: مشخصه اصلی PV افزایش تعداد گلبول‌های قرمز خون است. این کار خون را غلیظ می کند و منجر به کاهش جریان خون و افزایش خطر لخته شدن خون می‌شود.
2. طحال بزرگ شده: طحال ممکن است بزرگ شود زیرا سلول‌های خون اضافی را فیلتر می‌کند.
3. افزایش گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها: علاوه بر افزایش گلبول‌های قرمز خون، اغلب تعداد گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها نیز افزایش می‌یابد.
4. پلی سیتمی ورا ناشی از جهش در ژن JAK2 (ژانوس کیناز 2) است که در تنظیم تولید سلول‌های خونی نقش دارد. این جهش منجر به رشد و تقسیم سلولی کنترل نشده در مغز استخوان می‌شود.

مکانیسم اثر:

ژانوس کینازها (JAKs) خانواده ای از آنزیم‌ها هستند که نقش مهمی در انتقال سیگنال از گیرنده های سطح سلول، از جمله گیرنده های سیتوکین، به هسته سلول دارند. آنها در تنظیم فرآیندهای سلولی مختلف، از جمله پاسخ های ایمنی، التهاب، و خون سازی (تشکیل سلول های خونی) نقش دارند.

در ادامه انواع ژانوس کینازها آورده شده است:

JAK1: که در مسیرهای سیگنالینگ مختلف، از جمله مسیرهای مربوط به پاسخ های ایمنی و فاکتورهای رشد نقش دارد.

JAK2: در مسیرهای سیگنال دهی مربوط به erythropoiesis (تشکیل گلبول های قرمز خون) و ترومبوز (تشکیل پلاکت) مهم است. جهش در ژن JAK2 با برخی اختلالات خونی مانند نئوپلاسم های میلوپرولیفراتیو مرتبط است.

JAK3: در درجه اول با سیستم ایمنی مرتبط است و در سیگنال دهی از طریق گیرنده سیتوکین زنجیره گاما نقش دارد. جهش در JAK3 می تواند منجر به نقص ایمنی ترکیبی شدید (SCID) شود.

Tyk2 (تیروزین کیناز 2): Tyk2 در مسیرهای سیگنال دهی تحریک شده توسط اینترفرون‌ها نقش دارد که در دفاع بدن در برابر عفونت‌های ویروسی مهم هستند.

JAKها با فسفریله کردن باقی‌مانده‌های تیروزین خاص روی پروتئین‌های هدف، از جمله فاکتورهای رونویسی، در پاسخ به سیگنال‌های خارج سلولی عمل می‌کنند. این فسفوریلاسیون مجموعه‌ای از رویدادها را آغاز می‌کند که در نهایت بیان ژن و پاسخ‌های سلولی را تنظیم می‌کند. JAKها به ویژه در زمینه عملکرد سیستم ایمنی و خون سازی مرتبط هستند، و آنها به اهداف مهمی برای توسعه دارو تبدیل شده‌اند، به ویژه در درمان بیماری‌هایی که شامل پاسخ‌های ایمنی نامنظم و تولید سلول‌های خونی هستند.

روکسولیتینیب دارویی است که برای درمان برخی اختلالات خونی، به ویژه میلوفیبروز و پلی سیتمی ورا، که انواعی از اختلالات مغز استخوان هستند، استفاده می‌شود. روکسولیتینیب نمونه ای از مهارکننده‌های ژانوس کیناز (JAK) است. با تداخل در مسیرهای سیگنالینگ خاص در بدن، در درجه اول مسیر JAK-STAT (مبدل سیگنال کیناز ژانوس و فعال کننده رونویسی) عمل می‌کند.

در اینجا نحوه عملکرد روکسولیتینیب در بدن آمده است:

مهار سیتوکین‌های التهابی: در میلوفیبروز و پلی سیتمی ورا، بدن مقادیر زیادی پروتئین و سیتوکین های التهابی مانند اینترلوکین-6 (IL-6) تولید می‌کند که می تواند منجر به رشد غیرطبیعی سلول و التهاب در مغز استخوان شود.

مهار JAK: روکسولیتینیب آنزیم‌های ژانوس کیناز را هدف قرار می‌دهد که در انتقال سیگنال‌ها از این سیتوکین‌های التهابی به هسته سلول نقش دارند. با مهار آنزیم های JAK، روکسولیتینیب آبشار سیگنالینگ فعال شده توسط این سیتوکین ها را کاهش می دهد.

کاهش تکثیر غیرطبیعی سلول: روکسولیتینیب با مسدود کردن مسیر JAK-STAT به کاهش تکثیر سلول‌های خونی غیرطبیعی و بهبود علائم در بیماران مبتلا به میلوفیبروز و پلی سیتمی ورا کمک می‌کند.

موارد مصرف فرم خوراکی:

1. میلوفیبروز متوسط یا پر خطر
2. پلی سیستمی ورا (PV) در افردای که پاسخ ناکافی به هیدروکسی اوره داشته یا نسبت به آن عدم تحمل دارند.

موارد مصرف فرم موضعی:

1. ویتیلیگوی غیرقطعه‌ای (نانسگمنتال)
2. اگزما یا آتوپیک درماتیت خفیف تا متوسط